Gezondheid - De gezonde gemeente

Een goede gezondheid is één van de basisvoorwaarden in het leven. Daarbij gaat het niet alleen over je lichamelijke gezondheid, maar ook over je mentale welbevinden. Het gaat ook over het gevoel erbij te horen en mee te tellen, en over het vermogen je aan te passen aan veranderende omstandigheden. Zo werken we aan positieve gezondheid in brede zin, vanuit de zeven uitgangspunten van de Zaanse Visie op gezondheid.

De gezondheid van de Zaankanters ligt onder het landelijke gemiddelde, en binnen Zaanstad zijn daarin er grote verschillen. Daar willen we verbetering in brengen, samen met partners, aansluitend bij de behoeften en situatie van de bewoners. Dat vraagt om een langjarige, integrale aanpak. Dit is nodig omdat de continuïteit van de zorg steeds meer onder druk staat. Zodoende wordt preventie steeds belangrijker om de omslag van zorg naar gezondheid te maken de komende jaren. Werk maken van preventie betekent onder andere meer aandacht voor de positieve effecten van voldoende bewegen en plezier in sport beleven. Dat begint al bij de jongste jeugd en blijft een leven lang van belang.  

De komende vier jaar willen we kijken hoe we gerichter de gezondheid kunnen vergroten. Onder andere geven we uitvoering aan het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorgakkoord (IZA). De landelijke akkoorden staan in het teken van de verschuiving van het leveren van (kostbare) zorg naar meer inzet op preventie, welzijn en brede gezondheid. We streven naar een gezonde generatie in 2040. Daarvoor hebben we uitvoeringsplannen opgesteld. In het uitvoeringsplan GALA richten we ons op het lokaal sportakkoord, de inzet van de combinatiefunctionaris sport en cultuur, kansrijke start, opgroeien in een kansrijke omgeving (OKO), terugdringen gezondheidsachterstanden, valpreventie, mantelzorg, overgewicht bij kinderen en volwassenen, eenzaamheid en mentale gezondheid, welzijn op recept en het versterken van de sociale basis. In de regio (IZA) nemen we deel in verschillende ketenaanpakken (onder andere bovengenoemde welzijn op recept en valpreventie) en is er veel te doen in het uitvoeringsprogramma op mentale gezondheid.

Daarbij blijven we natuurlijk inzetten op het ondersteunen van mensen die dat nodig hebben. We letten op het vergroten van de zelfredzaamheid en samenredzaamheid en het beheersbaar houden van de zorgkosten. Dat alles vanuit de taken die we hebben rond de Wmo, jeugdhulp, sport en bewegen, en zorg en veiligheid. Maar we willen ook breder werken aan gezondheid en welbevinden, bijvoorbeeld door te kijken hoe jongeren hun talenten en identiteit kunnen ontwikkelen. In onze aanpak staan de uitgangspunten vanuit de Maatschappelijke visie centraal: preventie, durven differentiëren, en de verschillen tussen mensen overbruggen en omarmen. Bij preventie gaat het om het voorkomen van gezondheidsproblemen en -achterstanden, met extra focus op jeugd omdat gezond opgroeien cruciaal is voor je hele verdere leven. Maar ook over hoe we als samenleving omgaan met vergrijzing, en er samen voor kunnen zorgen dat mensen zich waar mogelijk ook zelf voorbereiden op het ouder worden en vitaal blijven. De jeugdhulp staat onder druk en we zullen samen met andere gemeenten en het Rijk werken aan hervormingen in het stelsel. Het durven differentiëren is nodig om gericht gezondheidsachterstanden te kunnen aanpakken: het bevorderen van de gezonde keuze werkt alleen als het aansluit bij de situatie en behoefte van de mensen zelf. Het overbruggen en omarmen van verschillen gaat over ontmoeting en verbinding tussen mensen, en het belang van een diverse en inclusieve samenleving; ook dat is belangrijk voor de mentale gezondheid.

Er zijn veel factoren van invloed op het welbevinden en de gezondheid van mensen. Daarom is een gecombineerde aanpak nodig die de afzonderlijke begrotingsprogramma’s overstijgt:

Kansengelijkheid draagt bij aan een betere gezondheid door het bieden van goed onderwijs – inclusief voorschool, kinderopvang en een goede begeleiding van ouders. Dat is cruciaal voor een goede ontwikkeling van (hele jonge) kinderen, en is een van de meest effectieve manieren om via preventie bij te dragen aan gezondheid. Ook draagt het programma Kansengelijkheid bij aan gezondheid en het verminderen van stress via armoedebestrijding en het vergroten van de bestaanszekerheid.  

Verstedelijking draagt bij aan de opgave Gezondheid door het bevorderen van een gezonde leefomgeving. Daarbij gaat het onder andere over de inrichting van de openbare ruimte: denk aan ruimte voor sport en bewegen, ontmoeten, groen voor ontspanning en tegengaan hittestress. Verder draagt verstedelijking aan gezondheid bij via het aanbod van maatschappelijke voorzieningen en het realiseren van de woonzorgopgave voor mensen in kwetsbare situaties. Dat is ook belangrijk met het oog op de groei van de stad en dorpen. Ook duurzame mobiliteit draagt bij aan gezondheid.

Duurzaamheid werkt aan het verbeteren van de milieukwaliteit (luchtkwaliteit, geluid, geur en bodem); dit draagt bij aan de gezondheid van onze inwoners. Verder zijn er vooral koppelkansen rond het toevoegen van groen in de stad en dorpen; dat is nodig vanwege de klimaatadaptatie maar helpt ook in het tegengaan van hittestress, bijvoorbeeld bij ouderen. Groen dat stimuleert tot recreatie en beweging draagt bij aan gezondheid omdat het stress kan reduceren. Verder kan het verduurzamen van woningen leiden tot een gezonder binnenklimaat.

Economie, kunst en cultuur zet in op het vergroten van de brede welvaart; daar is gezondheid een van de aspecten van. Ook het hebben van werk heeft voor veel mensen een positieve invloed op gezondheid; een grote gezamenlijke uitdaging is de krapte op de arbeidsmarkt in de zorg. Verder kan ook cultuur, onderdeel van het programma Economie, enorm bijdragen aan het welbevinden en de gezondheid van mensen.

Ook Veiligheid draagt bij aan gezondheid, doordat repressie en handhaving ervoor zorgen dat inwoners zich veiliger kunnen voelen en minder angst of stress ervaren dan in een onveilige leefomgeving. Gezamenlijke uitdaging voor de beide programma’s is een meer preventieve aanpak, de ketensamenwerking Zorg & Veiligheid en het tegengaan van polarisatie en discriminatie.

Samen werken aan Zaanstad draagt bij aan gezondheid door bijvoorbeeld te sturen op helder taalgebruik, goede bejegening, zo min mogelijk administratieve handelingen voor mensen die ondersteuning nodig hebben en toegankelijkheid van zorg & ondersteuning in de wijken. Ook gaat het over de voorbeeldrol die bestuur en organisatie hebben. Dat doen we onder meer door in te zetten op goed werkgeverschap: zaken als goede arbeidsvoorwaarden en een juiste balans tussen werk en privé is belangrijk voor de gezondheid van onze medewerkers. We zetten in op ervaringsdeskundigheid en stellen het perspectief van de inwoners centraal, waarbij we onderscheid maken naar doelgroep indien wenselijk. Verder is partnerschap een belangrijk element in het programma Samenwerken aan Zaanstad; dat draagt ook bij aan de opgave Gezondheid omdat we alleen gezamenlijk de gezondheid van bewoners kunnen verbeteren en de verschillen kunnen verkleinen.