Product 4.1 Preventie, sporten en bewegen
We weten dat Zaanstad kampt met grote gezondheidsverschillen. Armoede is hiervan een van de meest genoemde oorzaken. We verkleinen die verschillen door een focus op preventie en het bevorderen van gezondheid van onze jeugd. We zetten in op gezondheidsbevordering en beweegstimulering voor inwoners die dat het meeste nodig hebben. We werken samen met partners zoals de GGD in programma’s als het Pact Poelenburg/Peldersveld (Zaandam Oost), op scholen in kwetsbare wijken en voor groepen jongeren die speciale aandacht verdienen (vanwege emotionele, sociale of lichamelijke uitdagingen). Met een gezonde omgeving, het stimuleren van gezonde leefstijl en het geven van het goede voorbeeld willen we de gezondheid van de stad en dorpen vergroten. We zien gezondheid in het licht van het brede welzijn van onze inwoners. Het is een combinatie van lichaam en geest en een samenspel tussen de fysieke omgeving en een passend activiteitenaanbod. Beweging heeft een positieve invloed op fysieke en mentale gezondheidsaspecten. Vooral als het gaat om bewegen bij de sportverenigingen en in de (groene) buitenruimte, individueel en met anderen. Daarom werken we aan voldoende sportvoorzieningen en een efficiënte, duurzame en functioneel ingerichte openbare ruimte. Maar ook aan een veilige sportomgeving met voldoende aandacht voor kansengelijkheid. Gezond worden en blijven doe je niet alleen. We zetten in op een betere samenwerking tussen het medisch en het sociaal domein en de informele zorg. Zaankanters zelf, de gemeente en andere partners hebben daarin een rol. Inwoners hebben er baat bij dat de partners zowel op regionaal en stedelijk als op buurtniveau effectief met elkaar samenwerken. Om zo gezamenlijk te ontdekken wat het beste werkt ten goede van het dagelijks leven van inwoners. Waar mogelijk kiezen we voor bewezen effectieve methoden. |
|---|
Indicatoren
Naam | Realisatie 2020 | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Begroting 2025 | Streef- | Bron |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
% Inwoners dat de eigen gezondheid als goed/ zeer goed/ uitstekend ervaart | 86% | 84% | 81% | 82% | 84% | 86% | Zaanpeiling |
% Kinderen 3,9 jaar met overgewicht | 12% | 13% | 11% | 13% | 13% | 11% | JGZ |
% Inwoners dat voldoet aan beweegnorm | nb | nb | 64% | 62% | 64% | 67% | Zaanpeiling |
Toelichting
Percentage inwoners dat de eigen gezondheid als goed/ zeer goed/ uitstekend ervaart
Ervaren gezondheid, ook wel subjectieve gezondheid of gezondheidsbeleving genoemd, weerspiegelt het oordeel over de eigen gezondheid. Ervaren gezondheid is een samenvattende gezondheidsmaat van alle relevante gezondheidsaspecten voor de persoon in kwestie.
De vraag ‘hoe ervaart u uw gezondheid?’ is breed te interpreteren. Een antwoord hierop kan bijvoorbeeld duiden op een waardering op lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en/of dagelijks functioneren. Uit de indicator kunnen geen verschillen in ervaren gezondheid opgemaakt worden. Uit de meting onder inwoners van 18 jaar en ouder was dit in Assendelft Noord het hoogst (82,9%) en in Peldersveld-Hoornseveld het laagst (68,9%).
De daling van 86% in 2020 naar 81% in 2022 is te relateren aan de coronacrisis. Daarbij speelt de vergrijzing een rol, aangezien het percentage mensen dat de eigen gezondheid als (zeer) goed ervaart, afneemt met het ouder worden. De totstandkoming van een hogere streefwaarde de komende jaren is ambitieus, omdat we inzetten op inwoners die hun ervaren gezondheid relatief laag ervaren. Met een integrale aanpak van met name de factoren armoede, stress en eenzaamheid, verwachten we de dalende trend te doorbreken naar het niveau van 2020.
Percentage kinderen 3,9 jaar met overgewicht
Voor de indicator % kinderen van 3 jaar en 9 maanden met overgewicht is gekozen omdat deze leeftijdsgroep ook in coronatijd voldoende is gemeten. Dit omdat het JGZ-contactmoment ook een vaccinatiemoment is. Verder is het een mooi meetmoment vlak voor de basisschool.
In principe is het beleid gericht op verbeteren van dit percentage, maar omdat je als gemeente niet de enige speler bent die invloed heeft op overgewicht, is gekozen voor een gelijkblijvend percentage in 2025.
Percentage inwoners dat voldoet aan beweegnorm*
In 2040 is de landelijke doelstelling dat 75% van alle volwassen inwoners voldoet aan de beweegnorm. Daarom is de prognose zo geformuleerd om hier langzaam naar toe te bouwen in Zaanstad. Verder was de streefwaarde voor 2026 van 43% gebaseerd op het vierjaarlijks gezondheidsonderzoek van de GGD. De sinds 2022 jaarlijkse uitvraag op de beweegnorm via de Zaanpeiling geeft als resultaat dat in 2023 62% van de respondenten 2,5 uur of meer blijkt te bewegen en daarmee te voldoen aan de beweegnorm.
Speerpunten 2025
Uitvoeringsagenda sport
We voeren de vastgestelde uitvoeringsagenda sport uit. Hierin staat de optimalisatie sportpark Hoornseveld, waaronder de realisatie van een warmtebron onder kunstgrasveld en nieuwbouw Zwembad De Slag en Hockeyvelden De Kraaijen. Er is ook in samenspraak met de gebruikers een robuust nieuw model gemaakt om het beheer op alle buitensportaccommodaties toekomstbestendig te maken. Dit nieuwe model wordt in 2025 ingevoerd.
Inzet van sport en bewegen zijn belangrijk om gezond en veilig op te kunnen groeien, zowel op het fysieke, sociale als mentale vlak. Dit doen we onder andere door uitvoering te geven aan het herijkte Lokaal Sport akkoord 2023 - 2026 en sport als pijler onder te brengen in de Zaanse aanpak. Opgroeien in een Kansrijke Omgeving maakt onderdeel uit van het Gezond en Actief Leven Akkoord.
Bij al deze inzet op een leven lang bewegen en sporten, starten we bij jonge inwoners. Zij kunnen opgroeien in een omgeving waarin de positieve effecten van sport en bewegen een vanzelfsprekend onderdeel wordt en blijft van hun leefstijl. Dit doen we vooral door maatschappelijke partners en sportaanbieders aan elkaar te verbinden om daarmee het huidige sportaanbod te vernieuwen. Sport en bewegen passen we in het jeugdbeleid als preventief middel en positief onderdeel van gezond opgroeien. Voor de volwassenen, en dan met name voor de senioren, zetten we in op programma's waarbij sport en bewegen bijdragen aan zowel de fysieke gezondheid (denk aan valpreventie), maar ook aan sociaal welbevinden en mentale gezondheid. Hiervoor richten we laagdrempelige (fysieke) voorzieningen in en werken we samen met partners aan een gericht aanbod voor ouderen.
Daarbij starten we vanuit de pijler Fijn wonen, samen met de partners van het Pact Zaandam Oost. We willen in Zaandam Oost de vraag/behoefte van bewoners op het gebied van sport, spel en bewegen én het aanbod nader beschrijven. Dan kunnen we ook een slimme koppeling maken met de ruimtelijk-programmatische aanpak in buurten (voorgeschreven in Uitwerking Visie Fijn Wonen), en met activiteiten ter bevordering van gezondheid.
Uitvoering integrale plan van aanpak GALA
We voeren het plan van aanpak Gezond en Actief leven akkoord (GALA) uit. Hierin bundelen we verschillende preventieve activiteiten en brengen we samenhang aan. Daarnaast zetten we in samenhang met IZA (zie product 4.3) in op ketenaanpakken en een regionale aanpak op preventie. In die ketenaanpakken zetten in op een betere samenwerking tussen het medisch en het sociaal domein en de informele zorg. Daarbij staat voor Zaanstad steeds de focus op jeugd en het gebiedsgericht differentiëren voorop.
Pijler gezondheid Zaandam Oost
Binnen het komende Pact Zaandam Oost werken we verder aan doelen binnen gezondheid, in een extra pijler Gezondheid. Met partners als het Zaans Medisch Centrum, Evean, de Sociale Wijkteams, de GGD en de huisartsen ontwikkelen we samen een langjarige aanpak om gezondheidsachterstanden te verkleinen.
Om voorbereid te zijn op de toekomstige stijgende zorgvraag gaan we meer doen aan preventie om de gezondheid op alle beleidsterreinen te verbeteren. Als gemeente zijn we volgens de landelijke beleidscyclus verplicht om elke vier jaar een nieuwe gezondheidsnota vast te stellen. We scherpen daarom onze Zaanse Visie op gezondheid aan. Hiervoor is de Maatschappelijke visie de basis.
Beïnvloedbaarheid van de kosten
Beïnvloedbaar
Dit betreft kosten in het kader van slim investeren (€ 0,8 mln) en kosten voor sportbeleid en buitensport (€ 0,2 mln).
Beperkt beïnvloedbaar
Dit betreft de bijdrage aan de gemeenschappelijke regeling Zaanstreek Waterland (€ 9,1 mln), Gala middelen (€1,7 mln), kosten voor buitensport (€ 0,8 mln) en kosten voor sportpark Kalverhoek (€ 0,1 mln).
Niet beïnvloedbaar
Dit betreft rente en afschrijving (€ 1,8 mln).
Op middellange termijn beïnvloedbaar
Dit betreft kosten voor exploitatie van het sportbedrijf (€ 7,3 mln), kosten voor sportbeleid (€ 0,7 mln), personeelskosten (€ 1,2 mln), subsidies voor sportaccomodaties (€ 0,7 mln), huurkosten voor AZ (€ 0,1 mln) en kosten voor gezond in de stad (€ 0,1 mln).