Kansengelijkheid - De evenwichtige gemeente

Ons toekomstbeeld is een evenwichtig en rechtvaardig Zaanstad, waarin ieder kind en iedere jongere gelijke kansen heeft om talenten te ontplooien en vaardigheden te ontwikkelen. Waar bewoners zich thuis voelen en zich ondersteund weten bij zaken die in hun leven kunnen belemmeren (gezondheid, inkomen, huisvesting). Een gemeente waarin we er allemaal mogen zijn en gewaardeerd worden om wat we te bieden hebben, ongeacht achtergrond, leeftijd, geboorteplaats of identiteit.

Verschillen tussen mensen zullen er altijd zijn. Soms stapelen ongunstige factoren, waar je als persoon weinig of niets aan kunt doen, zich op en maak je een moeilijke start in het leven. Als je geen woning hebt en er geen goede voorzieningen zijn in de buurt, dan belemmert dat het ontplooien van je talenten en is er sprake van kansenongelijkheid. Dat heeft negatieve effecten op sociale mobiliteit, de onderwijsroute en de arbeidsmarktpositie die iemand inneemt, sociale cohesie, vertrouwen in instituties. En leidt tot hoge maatschappelijke kosten op terrein van bijvoorbeeld uitkeringen, gezondheids- en jeugdzorg en tekorten op arbeidsmarkt.

Kansenongelijkheid komt in de ene wijk meer voor dan in de andere. Mensen die om allerlei redenen in kwetsbare omstandigheden verkeren, wonen steeds meer bij elkaar. Dit is zichtbaar in een aantal wijken waar de ongunstige factoren zich opstapelen. In Zaanstad zien we dit vooral in Zaandam-Zuid, Poelenburg, Peldersveld, Rosmolenwijk, Kogerveldwijk en bepaalde delen in Wormerveer en Krommenie.

Een brede en gezonde economische ontwikkeling is een randvoorwaarde om kansengelijkheid te bevorderen. Dat betekent dat er voldoende en diverse werkgelegenheid moet zijn in de omgeving en regio van waar mensen wonen, of dat dit goed bereikbaar is. Iedereen kan iets waardevols bijdragen. Daarom maken we verschil voor inwoners in die wijken die nu achterblijven. Door coalities te sluiten en gezamenlijk met partners met een aangepaste of intensievere aanpak de oorzaken van ongelijke kansen aan te pakken. We willen verschil maken daar waar die verschillen ontwrichtend zijn.

Als gemeente bereiken we dit nooit alleen. We zijn één van de spelers in het krachtenveld in de levens van kinderen, jongeren en volwassenen, en in de dynamiek van wijken. Daarom is goede samenwerking met inwoners, maatschappelijke partners zoals het onderwijs, de kinderopvang, werkgevers, sport- of cultuurinstellingen, of een pact of bondgenootschap, cruciaal om te zorgen dat we de verschillen in kansen daadwerkelijk verkleinen.

Verstedelijking draagt bij aan meer kansengelijkheid door te streven naar meer gemengde wijken waarin sociale huurwoningen, midden-huur- en koopwoningen op een evenwichtige manier zijn verdeeld. Dat betekent iets voor alle wijken van Zaanstad. Verduurzaming van de bestaande woningvoorraad helpt om energiearmoede te beperken. Bij gebiedsontwikkeling zorgen we voor een toegankelijk en passend aanbod van voorzieningen op het gebied van zorg en ondersteuning, onderwijs, sport, cultuur en mobiliteit. We zorgen voor een leefbare, groene en veilige woonomgeving, waarin mensen elkaar ontmoeten en verblijven. Zaanstad stelt als experiment woningen met voorrang ter beschikking aan verschillende doelgroepen.

Duurzaamheid draagt bij aan meer kansengelijkheid door de focus op het tegengaan van energiearmoede, investeren in verduurzaming van onder andere schoolgebouwen, funderingsherstel en woningisolatie. De gemeente heeft met name een rol bij investeringen in de energietransitie waar inwoners een groot deel van hun inkomen kwijt zijn aan de energierekening. En waar inwoners zelf weinig kunnen investeren in de verbetering daarvan. Kwetsbare groepen en wijken worden vaker en erger geraakt door de gevolgen van klimaatverandering, het duurder worden van grondstoffen en milieuschade. Dit maakt het extra belangrijk dat klimaatmaatregelen de positie van kwetsbare groepen verbeterend. Daarom investeren we ongelijk in gelijke kansen en zetten we in op een rechtvaardige duurzaamheidstransitie.

Gezondheid draagt bij aan kansengelijkheid door te streven naar het verkleinen van gezondheidsverschillen. De focus ligt op kinderen. Daar valt de grootste winst te behalen voor bijvoorbeeld een gezonde hersenontwikkeling. Dit stimuleert de taal- en motorische ontwikkeling van kinderen en voorkomt onderwijsachterstanden. Met gerichte preventie zetten we in op een gezonde leefstijl (voeding, verminderen drank & middelengebruik, psychische weerbaarheid, deelname aan sport en cultuur en stressreductie) van (aanstaande) ouders van hele jonge kinderen. Dit draagt eraan bij dat iemand later talenten daadwerkelijk kan ontplooien en in goede gezondheid oud kan worden. Dat is vooral belangrijk voor gezinnen die in kwetsbare omstandigheden leven, zoals in Zaandam-Oost maar ook daarbuiten. We willen het jeugdbeleid meer verbinden met het onderwijs (inclusief de schoolgebouwen). Dat versterkt het gewone leven en daarmee kan de behoefte aan specialistische ondersteuning en zorg afnemen. Sportactiviteiten, sportvoorzieningen en sportverenigingen dragen bij aan het vergroten van het venster op de wereld van kinderen en aan participatie, ontmoeting, verbinding en plezier in bewegen.

Economie, kunst en cultuur dragen bij aan meer kansengelijkheid door het streven naar voldoende en stabiele werkgelegenheid. Belangrijk zijn: de bereikbaarheid van werk, voldoende aandacht op de scholen voor loopbaanoriëntatie, de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en de mogelijkheid voor een leven lang ontwikkelen. In 2024 werkt de gemeente aan een coalitie met werkgevers, onderwijsinstellingen, overige opleiders en publieke partijen aan een Arbeidsmarktakkoord. Doel is om te zorgen voor voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten om de ambities voor brede welvaart te realiseren. Cultuureducatie en –participatie zijn vormend en essentieel voor de talentontwikkeling en kansen van kinderen. We investeren extra in kinderen met een klein venster op de wereld, zodat zij meer gelijke kansen krijgen. Deelname hieraan vergroot het zelfvertrouwen, het oplossend en creatieve vermogen en andere vaardigheden die nodig zijn op de arbeidsmarkt en in het hele leven. Er is aandacht voor het verbeteren van taalvaardigheid en (digitale) geletterdheid, het aanbod en de toegang tot kunst en cultuur, zodat meer mensen toegang hebben tot kennis, ontwikkeling en informatie. Daarvoor is een (culturele) infrastructuur nodig die participatie, ontmoeting en verbinding ondersteunt. Dit doen wij met extra inzet in de wijken waar de kansenongelijkheid het grootst is.

Veiligheid draagt bij aan meer kansengelijkheid door aandacht voor leefbaarheid en veiligheid in de wijken waar deze sterk onder druk staan. We willen voorkomen dat kinderen, arbeidsmigranten en andere kwetsbare groepen in aanraking komen met ondermijnende criminaliteit (onder andere Preventie met Gezag, aanpak glazenwassers). Ook willen we de weerbaarheid vergroten en jongeren alternatieven bieden. Het aanbieden van naschoolse faciliteiten in deze wijken op het gebied van onder andere sport en cultuur kan hieraan bijdragen.

Samen werken aan Zaanstad draagt bij aan kansengelijkheid door te zorgen voor een inclusieve organisatie die in voldoende mate een afspiegeling is van de Zaanse samenleving. Hierbij gaat het om inclusiviteit in brede zin: open staan voor mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt, voor culturele verschillen en andere perspectieven. We willen de praktijk en de gevolgen zichtbaar maken en juist ook leren van het perspectief van de inwoner. Ook is belangrijk om samen te werken met ervaringsdeskundigen. Met het beleid rond social return on investment (SROI) stimuleren we onze contractpartners om een positieve bijdrage te leveren aan onze samenleving en onze opgaven. Door te werken aan het vergroten van het vertrouwen in de overheid, bouwen we aan een belangrijk fundament om als overheid effectief te kunnen zijn. Zonder of met weinig vertrouwen kan de gemeente veel minder bereiken om kansenongelijkheid te verkleinen.