Bestuurlijke hoofdlijnen
“Kabinet, trek gemeenten uit het financieel ravijn”. Met die oproep openden we de voorjaarsnota. Nu, een half jaar later, ligt het regeerakkoord van kabinet Schoof in de Tweede Kamer. De rijksbegroting maakt duidelijk dat het kabinet niet tegemoet komt aan oproep van gemeenten. Voorzitter van de VNG, Sharon Dijkstra, is teleurgesteld: “De balans tussen taken en middelen van gemeenten is nodig zodat gemeenten taken in het belang van hun inwoners goed uit kunnen voeren. Het kabinet geeft aan dat taken en middelen voor gemeenten in balans moeten zijn, maar maakt dat nog niet concreet.”
We zijn teleurgesteld in de Rijksoverheid
Wij delen de teleurstelling. Ondanks intensieve lobby – ook vanuit ons college – is het kabinet gemeenten nog niet tegemoet gekomen. Dit betekent niet dat wij het opgeven: we blijven in Den Haag onze stem laten horen. Samen met de VNG en de G40. Daarnaast onderzoeken we of juridische stappen mogelijk zijn, om de disbalans tussen taken en middelen van het Rijk aan te vechten.
De begroting voor 2025 sluit
Tegen de achtergrond van onzekerheid over de financiën op langere termijn, is deze begroting tot stand gekomen. We zien de kosten stijgen. Door autonome ontwikkelingen en groei van de gemeente, maar ook door een forse groei van de kosten van de jeugdzorg, die het Rijk nu niet compenseert.
Voor 2025 maken we de begroting sluitend. Het tekort dekken we uit de egalisatiereserve. Deze reserve, bedoeld om grote schommelingen op te vangen, wordt daardoor wel kleiner.
Voor de jaren vanaf 2026 laten we een begrotingstekort zien, zoals de VNG ook adviseert. Dit is ook een signaal aan het Rijk: de grote tekorten zijn onaanvaardbaar en niet zonder zeer ingrijpende maatregelen op te vangen. Zo ver wil het college nu niet gaan.
We blijven investeren in de toekomst van de stad en dorpen
Uitgangspunt voor het college, is dat Zaanstad op een gezonde manier kan blijven groeien. We blijven investeren in de toekomst van onze stad en dorpen. Dat betekent dat we de basis in de gemeente op orde houden: knelpunten in het beheer van wegen, tunnels, bruggen en bomen lossen we op. Ook blijven we investeren in onze inwoners, door in te zetten op participatie. We maken ruimte voor een gymzaal in Zaandam-Oost, om juist daar te investeren in een gezonde jeugd. En we houden onze dienstverlening op orde: nu onze gemeente groeit, moet ook de bemensing achter de loketten op peil blijven. Vanwege de financiële situatie is elke keer gekozen voor een minimale variant en kritisch gekeken wat nú noodzakelijk is. We kijken scherp naar de uitvoering van ons beleid en wat er nodig is om knelpunten (structureel) op te lossen.
Dit vraagt wel pijnlijke maatregelen
Om het oplossen van deze knelpunten te betalen, nemen we een aantal maatregelen. Op een aantal posten ramen we scherper, bijvoorbeeld op het salarisbudget, de gladheidsbestrijding en het calamiteitenbudget van openbare ruimte. Daarnaast verhogen we de inkomsten, door bijvoorbeeld het liggeld voor riviercruiseschepen te verhogen. We verschuiven werkzaamheden die we betalen uit algemene middelen naar geoormerkt budget (OAB gelden) en spelen hiermee algemene middelen vrij. We kiezen voor een nieuwe investeringsstrategie om de investeringsruimte te vergroten. En we gaan de gebiedsontwikkeling anders organiseren. Ook stoppen we met de subsidieregeling funderingsonderzoek en -herstel.
Wij stellen hiermee een gewogen pakket aan investeringen en bezuinigingsmaatregelen voor. De maatregelen zijn niet zonder impact op inwoners en onze gemeentelijke organisatie. Dat is helaas onvermijdelijk.
We bereiden ons voor op zwart scenario na 2025
De begroting voor 2025 sluit, maar na 2025 gaapt een groot gat, dat oploopt tot € 18,5 miljoen in 2028. We blijven vechten voor een eerlijke vergoeding vanuit de rijksoverheid voor alle taken die wij als gemeente uitvoeren. Maar we hopen niet tegen beter weten in. We doen nu al voorwerk voor het zwartste scenario na 2025. Dan zijn pijnlijke bezuinigingen helaas onontkoombaar, omdat we als gemeente weinig ruimte hebben onze inkomsten en uitgaven te beïnvloeden. Het gaat dan om maatregelen die ons allemaal raken. Zoals het korten op subsidies voor gemeenschappelijke regelingen en voor bijvoorbeeld buurthuizen. Om het sluiten van voorzieningen zoals een zwembad, om het verhogen van de gemeente-inkomsten door bijvoorbeeld hogere parkeertarieven en een hogere OZB. En om het beperken of zelfs stoppen van preventieve activiteiten die jeugd en ouderen helpen gezond te blijven, zoals aanpak van armoede, tienerzwangerschappen en WMO-clientondersteuning.
Zo ver willen we het niet laten komen. We blijven vechten voor een eerlijke vergoeding voor onze gemeentelijke taken. Laten we hopen dat het nieuwe kabinet daad bij het woord voegt, en ons voldoende financiële ruimte geeft. Zodat onze mooie gemeente op een gezonde manier kan blijven groeien.