Financiering

Zaanstad verstrekt leningen als het publiek belang is gediend en er geen andere financiers zijn. . Uitgangspunt is dat we vanuit de financiële analyse van de onderliggende business case aan alle aflossings- en renteverplichtingen kunnen voldoen.  Dit is echter niet zonder risico’s. Juist de combinatie van publiek belang en de afwezigheid van een externe financieringsmogelijkheid maakt het risico bovengemiddeld hoog. Garanties worden alleen verstrekt als dit een toegevoegde waarde oplevert ten opzichte van een lening.
De  treasurer koppelt  aan iedere verstrekte (achter)borgstelling een risicoprofiel, zodat we het totale risico van de gehele portefeuille aan (achter)borgstellingen continu kunnen inschatten.
Binnen de gemeente Zaanstad onderscheiden wij vier risico klassen. De risico-indicaties ‘minimaal’, ´laag´, ´middel´ of ´hoog´ betekenen dat er respectievelijk een minimale, lage, gemiddelde of hoge kans bestaat dat de garantie wordt ingeroepen. Dat heeft  tot  gevolg dat de gemeente de omvang van de garantie gedeeltelijk of in zijn geheel moet verstrekken aan de begunstigde. Bij wijziging van de risicoklasse besluiten we  om de intensiteit van de monitoring te verhogen of te verlagen.
De gemeente Zaanstad heeft geen aparte  reserve voor optredende risico's die zich voordoen als de gemeente een verplichting moet overnemen. Een dergelijke last moeten we dan opvangen  in de exploitatie of komt direct ten laste van de algemene reserve. Het risicoprofiel van de portefeuille (achter)borgstellingen nemen we mee  bij het bepalen van de omvang van het weerstandsvermogen.

Verstrekte geldleningen
Ultimo 2023 is er € 41 mln. aan leningen verstrekt, waarvan de belangrijkste aan BKZ, AZ, Alliander ZMC en Svn. Van de verstrekte leningen heeft de lening aan het ZMC (€ 5 mln. per balansdatum 2023) een hoog risicoprofiel.

Garanties en borgstellingen
Tabel Garanties en borgstellingen (bedragen * € 1.000) stand per 31 december.

Garanties met een risico-indicatie middel of hoog en de garanties met een risico-indicatie laag die groot van omvang zijn worden hieronder nader toegelicht.

Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) (achtervangpositie)
Het WSW staat borg voor de rente en aflossingen van leningen van woningcorporaties, waardoor de corporaties tegen gunstige voorwaarden kunnen lenen. De achtervang van de deelnemende Nederlandse gemeenten en het Rijk is onderdeel van een bredere zekerheidsstructuur die uit drie lagen bestaat:

• De primaire zekerheid ligt in de onderlinge waarborg tussen de corporaties binnen het WSW (solidariteit). Als een corporatie niet meer kredietwaardig is, kan deze saneringssteun ontvangen die opgebracht wordt door de andere corporaties middels de saneringsheffing.
• Als  de saneringssteun onvoldoende is of besloten wordt om niet te saneren, kunnen financiers aanspraak doen op het WSW (secundaire zekerheid). Het WSW zal proberen haar zekerheden – het onderpand van de noodlijdende corporatie(s) – uit te ponden om met de opbrengsten de schade zo veel mogelijk te beperken. Resterende schade wordt bekostigd uit het eigen vermogen van het WSW. Indien het vermogen van het WSW onder een bepaald niveau dreigt te komen (0,25% van garantievolume) is het WSW verplicht bijstortingen op te vragen bij de deelnemende corporaties. Pas als ook deze zekerheden niet toereikend zijn wordt aanspraak gedaan op de achtervangpositie.
• De tertiaire zekerheid wordt verstrekt door de Nederlandse gemeenten en het Rijk. Deze vullen het garantievermogen van het WSW met renteloze leningen aan, zodanig dat het WSW de borgstellingen aan geldverstrekkers kan nakomen.

Begin 2024 was de stand van het Zaanse geborgde aandeel € 961 mln. op een totaal voor Nederland van € 80 miljard. De kans dat aanspraak gemaakt wordt op de gemeentelijke achtervang is minimaal . Hieronder vermelden we de bedragen ultimo 2024.  

1. Huisvuilcentrale (HVC) € 40,0 mln.

Zaanstad staat voor 9% hoofdelijk garant voor de lenigingen die HVC zelfstandig kan aantrekken.
Het risico van deze garantstelling wordt middel ingeschat. Zie ook de paragraaf verbonden partijen.

2. Zaans Medisch Centrum (ZMC) € 2,2 mln.

In de jaren 90 zijn diverse garanties verstrekt aan het Zaans Medisch Centrum (ZMC); deze lopen af in 2028. Het restant is momenteel nog € 3,5 mln. In 2012 stelde de gemeente  ook een kredietfaciliteit van € 5 mln. beschikbaar in verband met de nieuwbouw. In maart 2022 is deze faciliteit verhoogd naar € 7,5 mln. Dit was vanwege het businessplan, waarbij alle belanghebbenden (huisbankiers, zorgverzekeraars, medisch specialisten en gemeente) van ZMC zich hebben ingezet om de continuïteit van ZMC te waarborgen. De kredietfaciliteit (in de vorm van een achtergestelde lening) wordt gebruikt om tijdelijke liquiditeitstekorten (bijvoorbeeld in verband met uitbetaling vakantiegeld of eindejaarsuitkering) te overbruggen. Hiernaast blijkt dat het regelmatig lang duurt voordat prijsafspraken met zorgverzekeraars definitief zijn. Momenteel (september 2023) staat er € 7 mln. uit voor de faciliteit. Elk kwartaal ontvangt het ZMC een rentenota. Het financiële toezicht op ZMC is aangescherpt. ZMC verstrekt ons financiële stukken (begroting, kwartaalrapportages en jaarrekening). ZMC voegt scenario's toe aan de begroting en de kwartaalrapportages zijn inmiddels aangevuld met de risico's. Deze stukken zijn bestemd voor ambtelijke toetsing door de treasurer en de treasury commissie.  De verwachting is dat ZMC vanaf nu in financieel rustiger vaarwater komt. Desondanks hebben we het risico op de garanties en achtergestelde lening op hoog ingeschat en dit monitoren we bij elk P&C product.

3. Woningbouw exclusief WSW Parteon € 0,9 mln.

In de jaren 90 zijn diverse garantstellingen verstrekt aan de woningbouwcorporaties. Vanaf 2000 lopen alle garantstellingen aan woningbouwcorporaties via het WSW. Deze garanties lopen in 2025 af. Het risico van deze garantstelling wordt laag ingeschat.

4. Zorgcentrum Saenden € 1,8 mln.

In 2005 heeft de gemeente een borgstelling afgegeven aan de Katholieke Stichting Zorgcentrum Saenden, in 2010 is deze borgstelling verlengd. In 2011 is de Katholieke Stichting Zorgcentrum Saenden gefuseerd met stichting de Zorgcirkel. Het risico van deze garantstelling wordt laag ingeschat.

5. De Adelaar monument € 3,0 mln.

Voor de restauratie van het monument de Adelaar is in 2005 een borgstelling aan Vanilia verstrekt van € 3 miljoen. Het betreft een 30-jaars aflossingsvrije lening. Het modebedrijf heeft haar hoofdkantoor in het monument gevestigd. Het risico van deze garantstelling wordt middel ingeschat.

6. Milieu garantie € 1 mln.

Voor bodemsanering Zuiderhout hebben we een garantie via de BNG afgegeven voor € 1 mln. Deze is op 26 augustus 2024 beëindigd vanwege de aankoop door de gemeente van dit terrein.

7. St. de Zaanse Schans € 2,2 mln.

De gemeente Zaanstad heeft een borgstelling afgegeven voor de aankoop van monumentale panden op de Zaanse Schans. De gemeente Zaanstad heeft het recht van eerste hypotheek.

De Stichting Zaanse Schans heeft de panden aangekocht gezien het belang voor de toekomstvisie van de Zaanse Schans. Vanuit de gemeente is de Stichting hiervoor ook de aangewezen partij: het veiligstellen van de coherentie in de gezamenlijke ontwikkeling van alle panden op de Zaanse Schans is van groot strategisch belang voor de gemeente Zaanstad (2017/2299 ). Het risico wordt laag ingeschat.