Product 3.1 Klimaatbestendige, groene en gezonde omgeving
Met klimaatadaptatie spelen we in op de negatieve effecten van het veranderende klimaat. Om de klimaatbestendige stad voor 2050 te realiseren, werkt de gemeente samen met inwoners, bedrijven, scholen, corporaties en andere organisaties. Samen passen we de fysieke bebouwde omgeving aan en passen we ons gedrag aan op de klimaatscenario’s van het KNMI. De gemeente zelf zet de stap naar klimaatadaptie met het Zaanse Uitvoeringsplan Klimaatadaptatie 2021-2026 en de Aanpak Vergroening van de Stad, met de daarbij horende Uitvoeringsprogramma’s vergroening Zaanstad. Wij hanteren vijf sporen: bestaande stad, nieuwe stad, landschap, stimuleren van klimaatbestendig handelen en het realiseren van koppelkansen. Met de vergroening van de stad zetten we in op het beschermen en het versterken van de biodiversiteit. In 2026 is de doelstelling dat de gemeente in al haar werkprocessen klimaatadaptief handelt. Dit betekent dat binnen elke gemeentelijke opgave vanaf 2026 ook de nodige inspanning is meegenomen voor aanpassing van die opgave aan het veranderende klimaat. Zaanstad voert het Uitvoeringsprogramma Groen- en Waterplan uit om de recreatieve bereikbaarheid en toegankelijkheid te verbeteren. Ook willen we de kernkwaliteiten van het buitengebied en van het groen in het stedelijk gebied versterken. De maatschappelijke opgaven in het landelijk gebied - en daarmee de transitie van de agrarische sector - pakken we integraal en samenhangend op in gebiedsprocessen. De Gebiedsvisie polder Westzaan is daar een goed voorbeeld van. Om de natuur te beschermen en ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk te maken, wil Zaanstad een bijdrage verlenen aan het verlagen van de stikstofdepositie. Een deel van de natuur in de Zaanse en omliggende N2000-gebieden is hiervoor gevoelig. De relatief hoge stikstofdepositie in onze N2000-gebieden is niet alleen schadelijk voor de natuur. Het belemmert ook ruimtelijke economische ontwikkelingen die een netto verhoging van stikstofdepositie tot gevolg hebben. In het kader van het programma ‘Grip op Stikstof’ heeft Zaanstad een inventarisatie uitgevoerd naar de stikstofimpact van individuele bronnen en van ruimtelijke economische projecten. De resultaten daarvan zijn verwerkt in de zogenaamde stikstoftool. Om de milieukwaliteit te verbeteren, voeren we de maatregelen uit het Actieplan Geluid en het Actieplan Luchtkwaliteit uit en worden bodemonderzoeken en –saneringen uitgevoerd. De aanpak van diffuus lood in de bodem ronden we af. Na afronding van de Evaluatie geurbeleid actualiseren we het Zaans geurbeleid. Zaanstad ligt onder de aanvliegroutes van Schiphol. Om de hinder daarvan terug te dringen neemt Zaanstad deel aan de Bestuurlijke Regietafel Schiphol. Zaanstad wil geen nachtvluchten meer. Omdat de gemeente onder de Omgevingswet meer afwegingsvrijheid krijgt binnen de omgevingskwaliteit, die zij aanvaardbaar vindt, voeren we meer overleg met de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. |
|---|
Indicatoren
Naam | Realisatie 2020 | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Begroting 2025 | Streef- | Bron |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Areaal verharding dat omgevormd wordt naar groen | nb | nb | nb | 9.000 m2 | 11.000 m2 | 15.000 m2 | Gemeentelijke registratie |
Aantal ontmoetingsplekken dat ingericht wordt als koelteplek | nb | nb | nb | 18 | 15 | 15 | Gemeentelijke registratie |
Gemiddelde kroonbedekkingspercentage | nb | nb | 19% | 20,2% | 22% | 22% | Gemeentelijke registratie |
Ontwikkeling biodiversiteit | nb | nb | nb | 0 (start in 2024) | 10 | 10 | Gemeentelijke registratie (meetnet) / Nectar index |
Luchtkwaliteit: fijnstof (PM10) / stikstofdioxide *cijfers 2023 worden geleverd in het najaar. | 17,5/16,2 µg/m3 | 17,2/14,9 µg/m3 | 16 - 20 µg/m3 | nb | 16 – 19 µg/m3 | 15 – 19 µg/m3 | RIVM |
Luchtkwaliteit: stikstofdioxide | 16,2 µg/m3 | 14,9 µg/m3 | 18 – 24 µg/m3 | nb | 16 – 22 µg/m3 | 14 - 20 µg/m3 | RIVM |
Toelichting
Verharding omgevormd door groen
We vormen de verharding in Zaanstad om door groen op eigen terrein, bij gemeentelijke projecten en door de aanleg van geveltuintjes.
Aanleg koelteplekken
Jaarlijks planten we op vijftien ontmoetingsplekken bomen bij. Bij uitgroei zorgen de bomen ervoor dat 30% van de plek wordt bedekt met boomkroon. Dit resulteert in voldoende schaduwrijke- en koelteplekken.
Kroonbedekking in Zaanstad
Zaanstad plant extra bomen waardoor de kroonbedekking van de openbare ruimte toeneemt. Aan de hand van luchtfoto’s brengen we de kroonbedekking eens per twee jaar in beeld (in 2025 weer). Het effect van het planten van bomen is pas op termijn zichtbaar als geplante bomen verder uitgroeien.
Ontwikkeling biodiversiteit
In 2025 doen we voor de tweede keer een nectarmeting gedaan. De nectarmeting geeft inzicht in de mate waarin bijen en vlinders in de openbare ruimte voedsel vinden. Dit is een indicator die inzicht geeft in de ontwikkeling van de biodiversiteit. Op termijn vervangen we deze indicator door een indicator die meer inzicht geeft in de daadwerkelijke ontwikkeling van de biodiversiteit.
Luchtkwaliteit
Luchtkwaliteit wordt voor een groot deel bepaald door stikstofdioxide (NO2) en fijnstof. Hiervoor heeft de Europese Unie grenswaarden opgesteld, die opgenomen zijn in de Wet Milieubeheer. Zaanstad voldoet al jaren aan de grenswaarden. Het voldoen aan deze normen betekent niet dat er geen gezondheidsrisico’s zijn. Zaanstad meet zelf jaarlijks de luchtkwaliteit met drie officiële meetstations. De oorspronkelijke streefwaarden voor 2026 zijn gebaseerd op een gemiddelde voor heel Zaanstad. We leiden die af van het dashboard VNG via www.waarstaatjegemeente.nl (cijfers 2021 met een haalbare inschatting voor 2026). Deze databron wordt niet meer geactualiseerd. We stappen af van het gemiddelde van het RIVM en over te gaan op de weergave van de laagste en hoogste waarde van de meetstations. De nieuwe streefwaarden houden rekening met het oorspronkelijke doel.
Speerpunten 2025
Een zichtbaar groener Zaanstad
Het programma Vergroening van de Stad geeft voor het derde jaar een impuls aan het waarneembaar en projectmatig vergroenen van Zaanstad en richt zich op fysieke plekken in de gemeente die hiervoor geschikt zijn: ontmoetingsplekken, entrees, buurten, bedrijventerreinen en groenblauwe netwerken. Dit zie je onder onder meer in de openbare ruimte bij de herinrichting van de Belt, de Conradstraat/werf, het pontplein bij de Hempont, de verblijfsplek bij de Boeg, schoolplein de Pionier en de vergroening van de stenige Russische buurt. Vergroening gaat echter verder dan alleen het eigen programma. Ook bij vervangingsinvesteringen in de openbare ruimte (MIP-projecten) en gebiedsontwikkeling streven we naar ontharding en vergroening waar dit kan.
Vergroenen doen we samen
Vanuit de ideeënmarkt 2024 gaan we aan de slag met vier projecten voor vergroening in 2025. Na afronding van de subsidieregeling Bomen op eigen terrein van bedrijven gaan we door met de vergroening van bedrijventerreinen.
Robuuste natuur voor meer biodiversiteit
Met de overkoepelende ‘Aanpak biodiversiteit’ (eind 2024 gereed) weten we welke verbindingen, leefgebieden en elementen van belang zijn en zijn we in staat gericht te investeren in het versterken van de biodiversiteit, zowel in stedelijk als in landelijk gebied. We werken een Uitvoeringsagenda uit in 2025 met daarin de rol van inheemse soorten voor versterking van de biodiversiteit en duidelijkheid over de inkoop van planten, heesters en bomen zonder bestrijdingsmiddelen.
Aantrekkelijk landschap in de buitengebieden onder druk
Het landelijk gebied kent diverse opgaven. Dit heeft een aantal kansen in zich, maar ook een aantal grote uitdagingen. Een drietal ontwikkelingen is relevant voor Zaanstad: het Programma verbinding aanlanding wind op zee (PAWOZ) en inpassing van een nieuwe hoogspanningsverbinding- en station. Ook voor een nieuwe afvalwaterzuivering is het Zaanse buitengebied in beeld als zoeklocatie voor de nieuwe infrastructuur. Deze onvermijdelijke ontwikkelingen hebben een negatieve impact op de leefomgeving, het open landschap en de natuur. We ontwikkelen in 2025 een strategie voor wat er aan ruimtevragers op Zaanstad afkomt en hoe Zaanstad hiermee om wenst te gaan.
Gebiedsprocessen
In 2025 voeren we de Uitvoeringsstrategie van de gebiedsvisie polder Westzaan uit. We starten met de voorbereiding van het opstellen van een Gebiedsvisie voor Polder Assendelft en de Krommenieër Woudpolder.
Klimaatadaptatie openbare ruimte: meer grip op maatregelen en kosten wateroverlast
In buurten en wijken waar de opgave Klimaatadaptatie noodzakelijk en ingewikkeld is, maken we de aanpak van wateroverlast concreet. Dan weten we wat waar wat nodig is en wat dat gaat kosten. Als deze ‘wateropgave’ klaar is (op zijn vroegst eind 2025), met duidelijkheid over de investeringen, kijken we hoe we de opgave in de tijd gaan realiseren: de uitvoeringsstrategie.
Regie ondergrond en ruimteclaims ambities
Het is druk in de Zaanse ondergrond, met name in de oudere delen van de gemeente. Het is duidelijk dat het zonder ingrepen op korte termijn niet meer lukt om alle ondergrondse opgaven in te passen. Daardoor dreigt stagnatie dreigt op het gebied van wonen, mobiliteit, verduurzaming, klimaatadaptatie en economische ontwikkeling. De bestuursopdracht Regie ondergrond (beoogde vaststelling: juli 2024) laat zien wat we moeten doen om verder te kunnen en werkt toe naar een pakket van maatregelen in 2025.
Een gezonde stad
Er is een kentering gaande over de positie van milieuaspecten in ruimtelijk beleid. Provincie Noord-Holland wil een gezonde leefomgeving meer gaan meewegen in besluiten en beleid over de inrichting van de ruimte in Noord-Holland. Wij volgen de ontwikkelingen, omdat dit kan doorwerken op de manier waarop we als gemeente met ruimtelijke keuzes omgaan.
Uit de evaluatie van het Zaanse geurbeleid in 2024 volgt een set aanbevelingen. Zaanstad werkt deze uit en kijkt tegelijkertijd uit naar het nieuwe provinciale geurbeleid. Dan kiezen we of we een eigen, verbeterd geurbeleid handhaven. Wanneer de evaluatie van eind 2024 daartoe aanleiding geeft, actualiseren we in 2025 ook het actieplan Luchtkwaliteit 2021 – 2030.
Beïnvloedbaarheid van de kosten
Beïnvloedbaar
Dit betrefteen toevoeging aan een bestemmingsreserve (€ 1,0 mln), de kosten voor landschap en milieu (€ 0,4 mln) en de onderuitputting jaarrekening is hier begroot (-€ 0,2 mln)
Beperkt beïnvloedbaar
Dit betreft kosten voor de omgevingsdienst (€ 4,8 mln),kosten voor bodembeheer en difuus lood (€ 0,6 mln), ruimtelijke milieuvisie (€ 0,3 mln) en dierenwelzijn (€ 0,3 mln).
Niet beïnvloedbaar
Dit betreft kosten voor bodembeheer (€ 2,5 mln) en een toevoeging aan de bestemmingsreserve bodembeheer (€ 0,4 mln)
Op middellange termijn beïnvloedbaar
Dit betreft kosten voor personeel (€ 1,8 mln), bijdragen aan recreatieschappen (€ 0,6 mln) en subsidies NME (€ 0,6 mln).